အသည်းအဆီဖုံးခြင်း- ပုံမှန်ကိုယ်အလေးချိန်ရှိသူများတွင်လည်း ဖြစ်နိုင်

 အနောက်နိုင်ငံများတွင် နေထိုင်မှုပုံစံကြောင့် အဖြစ်များသော အသည်းအဆီဖုံးခြင်းကို အမျှင်ဓာတ်များသော အစားအစာနှင့် လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နိုင်ပြီး သက်သာစေနိုင်သည်။ အစားအစာနှင့် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု မလုပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော အသည်းအဆီဖုံးခြင်းသည် အရက်ကြောင့်ဖြစ်သော အသည်းအဆီဖုံးခြင်းထက် သိသိသာသာ ပိုအဖြစ်များသည်။

Jyväskylä တက္ကသိုလ်မှ မကြာသေးမီက ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ပါရဂူဘွဲ့ယူ ကျမ်းပြုစုမှုတစ်ခုတွင် အာဟာရနှင့် လေ့ကျင့်ခန်းသည် အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများ (gut microbiota) နှင့် ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ အသည်းအဆီဖုံးရောဂါအပေါ် မည်သို့ သက်ရောက်မှုရှိသည်ကို လေ့လာခဲ့သည်။ ခြောက်ပတ်ကြာ ခံနိုင်ရည်ရှိသော လေ့ကျင့်ခန်းအစီအစဉ်သည် ကိုယ်ခန္ဓာဖွဲ့စည်းပုံ မပြောင်းလဲသော်လည်း အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများနှင့် ကိုယ်ခန္ဓာအဆီ ဇီဝဖြစ်စဉ် နှစ်ခုစလုံးတွင် သိသိသာသာ အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ဤလေ့လာမှုတွင် အဝလွန်နေသော အမျိုးသမီး ၂၀ ခန့် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် တစ်ပတ်လျှင် သုံးကြိမ် လေ့ကျင့်ခန်းစက်ဘီးပေါ်တွင် တစ်နာရီကြာ စီးနင်းခဲ့ကြသည်။

"ပထမအပတ်ကတော့ တသမတ်တည်းနှုန်းနဲ့ပါပဲ။ နှစ်ပတ်ကြာပြီးနောက်မှာ လေ့ကျင့်ခန်းထဲကို ကြားကာလပြေးခုန်ပစ် (intervals) တွေ ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်၊ ဆိုလိုတာကတော့ အချို့အချိန်တွေမှာ ပြင်းအားကို တိုးမြှင့်ခဲ့တာပါ" ဟု ပါရဂူဘွဲ့ လျှောက်ထားသူ ဂျူကာ ဟင်တီကာ (Jukka Hintikka) က ပြောသည်။

လူကြီး သုံးဦးတွင် တစ်ဦးနီးပါး အသည်းအဆီဖုံးခြင်းရှိ

ဖင်လန်နှင့် အခြားအနောက်နိုင်ငံများရှိ လူကြီးများ၏ ၂၅-၃၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်တွင် ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ အသည်းအဆီဖုံးခြင်း ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ပုံမှန်ကိုယ်အလေးချိန်ရှိသူများတွင်မူ အသည်းအဆီဖုံးခြင်း အဖြစ်များနှုန်းမှာ ၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ဖြစ်သည်။ အရက်ကြောင့် အသည်းရောဂါသည် လူဦးရေ၏ ၃ ရာခိုင်နှုန်းခန့်တွင် ဖြစ်ပွားသည်။ အသက်မပြည့်သေးသူ ကလေးများတွင် အသည်းအဆီဖုံးခြင်း အဖြစ်များနှုန်းမှာ လေ့လာမှုအချက်အလက်ပေါ် မူတည်၍ ၁၀-၄၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကွဲပြားသည်။

အဆိုပါလေ့လာမှုတွင် အဝလွန်နေသူ ၃၀ ခန့်နှင့် ကြွက်များတွင် prebiotics (လက်တွေ့တွင် အမျှင်ဓာတ်များ) ၏ အသည်းအဆီဖုံးခြင်းအပေါ် သက်ရောက်မှုကို စစ်ဆေးသည့် လေ့လာမှုခွဲတစ်ခုလည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ အစားအစာထဲသို့ xylo-oligosaccharide (XOS) အမျှင်ဓာတ်များ ထည့်သွင်းခြင်းသည် စမ်းသပ်တိရစ္ဆာန်များတွင် အသည်းအဆီဖုံးခြင်းနှင့် ရောင်ရမ်းမှုကို သိသိသာသာ လျှော့ချခဲ့သော်လည်း လူများတွင်မူ သက်ရောက်မှုသည် တစ်ဦးချင်း ကွဲပြားခဲ့သည်။ "ဒီရလဒ်က လူတွေမှာ အတည်ပြုရသေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ နောက်ထပ် သုတေသနတွေ လိုအပ်ပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ အသည်းအဆီပါဝင်မှု အပြောင်းအလဲဟာ အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားတွေရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ ဆက်စပ်နေပုံရပါတယ်" ဟု ဟင်တီကာက ပြောသည်။ prebiotics အမျှင်ဓာတ်များကို ပုံမှန် အမျှင်ဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများဖြစ်သည့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ၊ ပဲအမျိုးမျိုးနှင့် အစေ့အဆန်များမှ ရရှိနိုင်ကြောင်း သူက ပြောသည်။ အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများသည် ခံနိုင်ရည်ရှိသော လေ့ကျင့်ခန်းကို အကြိုက်ဆုံးဖြစ်ပုံရသော်လည်း အရေးကြီးဆုံးအချက်မှာ နေ့စဉ်ဘဝတွင် ထိုင်နေခြင်း (sedentary) ကို ရှောင်ကြဉ်ရန် ဖြစ်သည်။

ခါးဆီကျခြင်းနှင့် အရက်သည် အကြီးမားဆုံး အန္တရာယ်များ

ဟယ်လ်စင်ကီ တက္ကသိုလ်မှ အသည်းအဆီဖုံးခြင်းဆိုင်ရာ အထူးပြုသုတေသီ ပါနူး လူးက္ကောနန် (Panu Luukkonen) ၏အဆိုအရ အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ပြင်းပြင်းထန်ထန် လေ့လာနေကြသည်။ "သုတေသနတွေအရ အသည်းအဆီဖုံးတဲ့ လူနာတွေမှာ သီးခြားအမျိုးအစား အူလမ်းကြောင်း ဘက်တီးရီးယားအုပ်စု ရှိနိုင်တယ်ဆိုတာ တွေ့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါက ဒီအရာနှစ်ခုကြားမှာ အကြောင်းရင်းခံ ဆက်စပ်မှုရှိတယ်လို့ မဆိုလိုပါဘူး" ဟု သူက ပြောသည်။ ထို့ကြောင့် အသည်းအဆီဖုံးရောဂါသည် သီးခြား အူလမ်းကြောင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများကြောင့်ဟု လေ့လာမှုများက တိုက်ရိုက်မပြသသေးပေ။

သို့သော် ခါးဆီကျခြင်း (waist obesity) နှင့် အရက်သည် အသည်းအဆီဖုံးရောဂါအတွက် အရေးအပါဆုံး အန္တရာယ်များ ဖြစ်သည်ကို သိရှိထားသည်။ "အသည်းအဆီဖုံးရောဂါ အဆင့်မြင့်နေသူတွေအတွက် အဖြစ်အများဆုံး အခြေအနေကတော့ ဒီအန္တရာယ်နှစ်ခုလုံး ရှိနေတာပါ" ဟု သူက ဆိုသည်။ ခါးဆီကျခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ အသည်းအဆီဖုံးရောဂါသည် အရက်ကြောင့်ဖြစ်သော အသည်းရောဂါထက် ပိုအဖြစ်များသည်။ တစ်ဖက်တွင်မူ အရက်ကြောင့်ဖြစ်သော အသည်းရောဂါသည် ပိုမိုပြင်းထန်ပြီး ရောဂါ၏ အဆင့်မြင့်ပုံစံဖြစ်သည့် အသည်းခြောက်ခြင်း (cirrhosis) သို့ ပိုမိုမကြာခဏ တိုးတက်သွားတတ်သည်။

ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာစု (metabolic syndrome) နှင့် ဆက်စပ်နေသော အန္တရာယ်များ များပြားလေလေ အသည်းအဆီဖုံးခြင်း အန္တရာယ် ပိုများလေလေဖြစ်သည်။ ယင်းတို့တွင် ခါးဆီကျခြင်း၊ သွေးတွင်းသကြားဓာတ် မြင့်တက်ခြင်း၊ သွေးတိုးခြင်း၊ သွေးတွင်း ထရိုင်ဂလီစရိုက် သို့မဟုတ် အဆီ မြင့်တက်ခြင်းနှင့် သွေးတွင်း HDL ကိုလက်စထရော နည်းခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။

"အဆီဘယ်နေရာမှာ တည်ရှိသလဲဆိုတာ အရေးကြီးတယ်"

ပုံမှန်ကိုယ်အလေးချိန်ရှိသူတစ်ဦးသည်ပင် ခါးဆီကျခြင်းရှိပါက အသည်းအဆီဖုံးနိုင်သည်။ လူးက္ကောနန်၏အဆိုအရ အမျိုးသားများအတွက် အကြံပြုထားသော ခါးလုံးပတ်သည် ၉၄ စင်တီမီတာအောက်နှင့် အမျိုးသမီးများအတွက် ၈၀ စင်တီမီတာအောက် ဖြစ်သည်။ အဆီသည် ကိုယ်ခန္ဓာ၏ မည်သည့်နေရာတွင် တည်ရှိသည်ဆိုသည်မှာလည်း အရေးကြီးသည်။ ပန်းသီးပုံသဏ္ဍာန် ကိုယ်ခန္ဓာရှိသူ (ဗိုက်တွင် အဆီစုပုံသူ) သည် သစ်တော်သီးပုံသဏ္ဍာန် ကိုယ်ခန္ဓာရှိသူ (ဗိုက်အစား ခြေလက်နှင့် တင်ပါးတွင် အဆီစုပုံသူ) ထက် အသည်းအဆီဖုံးခြင်း ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေ ပိုများသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ခါးပတ်လည်တွင် စုပုံနေသော အဆီသည် ဇီဝဖြစ်စဉ်အရ အန္တရာယ်ရှိပြီး အသည်းအဆီဖုံးရောဂါနှင့် ဆက်စပ်နေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင်မူ ခြေလက်နှင့် တင်ပါးဒေသရှိ အဆီသည် ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ထိခိုက်မှုမှ အမှန်တကယ် ကာကွယ်ပေးသည်။ သို့သော် ခါးလုံးပတ် တစ်ခုတည်းဖြင့် လူတစ်ဦးတွင် အသည်းအဆီဖုံးခြင်း ရှိ၊ မရှိကို ဆုံးဖြတ်နိုင်မည် မဟုတ်သေးပေ။ ရောဂါရှာဖွေရန်အတွက် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုတွင် ဆေးပညာဆိုင်ရာ ပုံရိပ်ဖော်ခြင်း (imaging studies) လိုအပ်သည်။

ဆေးဝါးမရှိ၊ နေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲရန်သာလို

အသည်းအဆီဖုံးခြင်းသည် ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာစု၏ ပြယုဂ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ "ဇီဝဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ပြဿနာစုဟာ အဖြစ်များတဲ့ ရောဂါအများအပြားရဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါက အမျိုးအစား ၂ ဆီးချိုရောဂါ၊ နှလုံးသွေးကြောရောဂါနဲ့ ကင်ဆာအချို့ ဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းပေးနိုင်ပါတယ်" ဟု သူက ပြောသည်။

အသည်းအဆီဖုံးခြင်းအတွက် ဆေးဝါးကုသမှု မရှိသော်လည်း နေထိုင်မှုပုံစံ ပြောင်းလဲခြင်းဖြင့် ကူညီနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် အန္တရာယ်ရှိသော အစားအစာများမှာ သကြားနှင့် ပြည့်ဝဆီ (saturated fat) မြင့်မားစွာ ပါဝင်သော အစားအစာများဖြစ်သည်။ အကြံပြုထားသော အစားအစာများ စာရင်းတွင် မပြည့်ဝဆီ (unsaturated fat) နှင့် အမျှင်ဓာတ် မြင့်မားသော အစေ့အဆန်များ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ၊ ဘယ်ရီသီးများနှင့် သစ်သီးများ ပါဝင်သည်။

တစ်ပတ်လျှင် ချွေးထွက်စေသည့် လေ့ကျင့်ခန်း အနည်းဆုံး နှစ်နာရီခန့် လုပ်သင့်သည်။ လူးက္ကောနန်က ခံနိုင်ရည်ရှိသော လေ့ကျင့်ခန်းနှင့် ကြွက်သားသန်မာရေး လေ့ကျင့်ခန်း နှစ်မျိုးလုံးကို အကြံပြုသည်။