.jpeg)
ဖင်လန်နိုင်ငံ၏ အထင်ရှားဆုံး ဂီတပညာရှင် ဂျင်း ဆီဘီးလီးယပ်စ် (ဒီဇင်ဘာ ၈၊ ၁၈၆၅ – စက်တင်ဘာ ၂၀၊ ၁၉၅၇) သည် တစ်နှစ်တာ၏ အမှောင်ဆုံးကာလကို ကြောက်ရွံ့သော်လည်း ဖင်လန်နိုင်ငံ၏ အချစ်ဆုံး ခရစ္စမတ်သီချင်းအချို့ကိုလည်း ရေးသားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဆီဘီးလီးယပ်စ်မိသားစုသည် တေးဂီတများစွာဖြင့် ပျော်ရွှင်ဖွယ် ခရစ္စမတ်ကို ကျင်းပလေ့ရှိသည်။
ခရစ္စမတ်ကာလမှာ မိသားစုထဲမှာ ဂီတပညာရှင်တစ်ယောက် ရှိနေတာ ဘယ်လို ခံစားရလဲဆိုတာကို ကျွန်မ ကောင်းကောင်းသိပါတယ်။ ဖင်လန်ရိုးရာ ဟင်းပွဲတွေနဲ့ ညစာကို ဝဝလင်လင် စားပြီးတဲ့နောက် ဆူညံပွက်လောရိုက်နေတဲ့ မိသားစုကြီး တစ်ခုလုံးက စန္ဒရားနားမှာ စုဝေးကြတယ်။ အိမ်ကို လွှမ်းမိုးထားတဲ့ အဲ့ဒီလူကြီးနားမှာ စုဝေးကြပါတယ်။ ရိုးရာသီချင်းတွေနဲ့၊ ပိုကောင်းတာက ကိုယ်တိုင်ရေးစပ်ထားတဲ့ ခရစ္စမတ်သီချင်းတွေကို စိတ်အားထက်သန်စွာနဲ့ တချို့အခါမှာ သဟဇာတမဖြစ်ဘဲ သီဆိုကြတာက အပြင်က ရေခဲတွေကိုတောင် အရည်ပျော်စေပါတယ်။
နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကြာအောင် ကျွန်မရဲ့ ယောက္ခမ၊ ဖင်လန်ဂီတပညာရှင် တာအူနို မာ့တီနန် (Tauno Marttinen) နဲ့ သူရဲ့ဇနီး အီလ်မီတို့ ဟာမင်းလင်းနား (Hämeenlinna) မြို့က သစ်သားအိမ်လေးမှာ နေထိုင်ခဲ့စဉ်က ဒီလို မမေ့နိုင်စရာ ပျော်ရွှင်ဖွယ် အားလပ်ရက်တွေကို ကျွန်မ ခံစားခဲ့ရဖူးပါတယ်။ ဒီမြို့ဟာ ဖင်လန်နိုင်ငံရဲ့ အထင်ရှားဆုံး ဂီတပညာရှင် ဂျင်း ဆီဘီးလီးယပ်စ်ရဲ့ မွေးရပ်မြေလည်း ဖြစ်ပြီး၊ သူရေးစပ်ခဲ့တဲ့ ခရစ္စမတ်သီချင်းတွေကို ဖင်လန်လူမျိုးတွေက ခရစ္စမတ်အကြိုညမှာ သီဆိုရတာကို နှစ်သက်ကြပါတယ်။
ပျော်ရွှင်မှုနှင့် ဝမ်းနည်းမှု
ဆီဘီးလီးယပ်စ်သည် သူ၏ဇနီး အိုင်နို (Aino) နှင့် သမီးငါးဦးတို့နှင့်အတူ ဘဝတစ်လျှောက်လုံး အများစုနေထိုင်ခဲ့တဲ့ သာယာလှပတဲ့ တူဆူလာကန် (Lake Tuusula) မှာလည်း ဂီတ၊ ဂီတပညာရှင်နဲ့ မိသားစုတို့ ပေါင်းစည်းပြီး ပျော်ရွှင်မှု လွှမ်းမိုးနေတဲ့ ကျွန်မတို့ မိသားစုလိုမျိုး အငွေ့အသက်မျိုး ရှိခဲ့မယ်လို့ ကျွန်မ ထင်ပါတယ်။
ဆီဘီးလီးယပ်စ်ဟာ ဘာသာရေးကို သိပ်ကိုင်းရှိုင်းပုံမရပါဘူး။ သူရဲ့ ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုလည်း “ကျွန်တော့် ဘိုးဘွားတွေရဲ့ ယုံကြည်ချက်” လို့သာ ပြောဆိုခဲ့ပေမယ့် သူဟာ တစ်နှစ်ကို အနည်းဆုံး တစ်ကြိမ်၊ ခရစ္စမတ်မနက်ခင်းမှာ ဘုရားကျောင်းကို သွားခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် သူဟာ ခရစ္စမတ်ကာလကို သိပ်ပြီး မနှစ်သက်ခဲ့ပါဘူး။
ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဂီတလက်ဆောင် ခရစ္စမတ်များ
ဆောင်းရာသီ ပျင်းရိမှုတွေ ရှိသော်လည်း အစီရင်ခံစာတွေအရ ဂီတပညာရှင်ဟာ သူ့မိသားစုနဲ့ သူတို့ သူငယ်ချင်းတွေကို ခရစ္စမတ်လက်ဆောင်အဖြစ် သီချင်းရေးစပ်မှုတွေ ပေးအပ်ရင်း မိသားစုနဲ့အတူ ကုန်ဆုံးတဲ့အချိန်ကို ပျော်ရွှင်ခဲ့ပါတယ်။
၁၉၁၅ ခုနှစ်မှာ ဆီဘီးလီးယပ်စ်ဟာ သူရဲ့ ခရစ္စမတ်သီချင်းတွေ (၁၈၉၇ နဲ့ ၁၉၁၃ ခုနှစ်ကြား ရေးစပ်ခဲ့) ထဲက ခရစ္စမတ်သီချင်းငါးပုဒ်ကို Opus 1 အဖြစ် စုစည်းခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ “En etsi valtaa loistoa” (“ခမ်းနားမှု၊ ရွှေ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်ခိုးအာဏာကို ငါ မရှာဘူး”) နဲ့ “On hanget korkeat, nietokset” (“နှင်းခဲတွေဟာ မြင့်မားတယ်”) တို့ ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီသီချင်းနှစ်ပုဒ်စလုံးဟာ ဖင်လန်နိုင်ငံရဲ့ အချစ်ဆုံး ခရစ္စမတ်သီချင်းတွေထဲမှာ ပါဝင်ပါတယ်။
ဆီဘီးလီးယပ်စ် ကလေးတွေဟာ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဒီသီချင်းတွေကို သီဆိုလေ့ရှိပြီး အဲ့ဒီသီချင်းတွေဟာ ဆီဘီးလီးယပ်စ်မိသားစုရဲ့ အားလပ်ရက် ရိုးရာဓလေ့တွေမှာ အထူးအခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ “ခမ်းနားမှု၊ ရွှေ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်ခိုးအာဏာကို ငါ မရှာဘူး” သီချင်းကို သီဆိုတဲ့အခါ သူတို့ရဲ့ မိခင် အိုင်နိုက တစ်ခါတလေ စန္ဒရားမှာ ထိုင်နေတတ်လို့ပါ။ ဒါပေမယ့် ဂျင်းက “နှင်းခဲတွေဟာ မြင့်မားတယ်” သီချင်းကို စတင်တီးခတ်တဲ့အခါ ခရစ္စမတ် ပျော်ပွဲရွှင်ပွဲများ စတင်ပြီလို့ ဆီဘီးလီးယပ်စ်ကလေးတွေကို အချက်ပြလိုက်သလိုပါပဲ။
ဒီသီချင်းတွေဟာ ဆီဘီးလီးယပ်စ်အတွက် ဘယ်လောက် အရေးပါလဲဆိုတာကို သူ ကွယ်လွန်ခါနီး ၁၉၅၇ ခုနှစ်အထိ ဆက်တိုက် ပြန်လည်ပြင်ဆင်နေခဲ့တာကနေ သိနိုင်ပါတယ်။ “ခမ်းနားမှု၊ ရွှေ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်ခိုးအာဏာကို ငါ မရှာဘူး” သီချင်းကို ဆီဘီးလီးယပ်စ်ဟာ ၁၉၀၄ ခုနှစ်မှာ အိုင်နိုလာ (Ainola) အိမ်ကို ပြောင်းရွှေ့ပြီး မကြာမီ ရေးစပ်ခဲ့တာပါ။ ဒီအိမ်ကို သူရဲ့ဇနီး အိုင်နို နာမည်ပေးထားပြီး ဟယ်လ်စင်ကီရဲ့ မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာ ၄၀ ခန့်အကွာ ယာ့ဗန်ပါအာ (Järvenpää) အနီးမှာ တည်ရှိပါတယ်။
သူ အရင်နေခဲ့တဲ့ တောင်ဘက် ကီလိုမီတာ ၁၀ ခန့်အကွာ ကေရာဗာ (Kerava) မှာနေစဉ်က “နှင်းခဲတွေဟာ မြင့်မားတယ်” သီချင်းကို ရေးစပ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၄၃ ခုနှစ်မှာ ဇာခါရီယပ်စ် တိုပီးလီယပ်စ် (Zacharias Topelius) ရဲ့ ကဗျာမှ စာသားယူထားတဲ့ ဒီသီချင်းကို ဖင်လန် ဧဝံဂေလိ-လူသာရင် ဘုရားကျောင်းရဲ့ ဓမ္မသီချင်းစာအုပ်ထဲမှာ ဆွီဒင်ဘာသာနဲ့ အရင်ထည့်သွင်းခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းမှ ဖင်လန်ဘာသာနဲ့ ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။
%20%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%85%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%20%E1%80%96%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6%E1%80%99%E1%80%BE%20%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%99%E1%80%90%E1%80%BA.jpeg)
ပျော်ရွှင်စရာ ခရစ္စမတ် ဆူညံသံ
%20%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%85%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%20%E1%80%96%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6%E1%80%99%E1%80%BE%20%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%99%E1%80%90%E1%80%BA.jpeg)
ခရစ္စမတ်ကာလမှာ အိုင်နိုလာအိမ်ဟာ လူတွေနဲ့ စည်ကားနေပါတယ်။ ကြီးထွားလာတဲ့ မိသားစုတွေနဲ့ သမီးတွေ၊ ယောက်ဖတွေနဲ့ သူငယ်ချင်းတွေ လာရောက်လည်ပတ်ကြပါတယ်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အပ်ကျသံတောင် ကြားရလောက်အောင် တိတ်ဆိတ်နေတဲ့ အိမ်ထဲမှာ ဂီတသံ၊ ဂိမ်းကစားသံတွေနဲ့ ပြေးလွှားနေတဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ ခြေသံတွေက ပဲ့တင်ထပ်နေပါတယ်။ ဆီဘီးလီးယပ်စ် နှစ်သက်တဲ့ စီးကရက်မီးခိုးငွေ့တွေဟာလည်း သူတို့ပတ်ဝန်းကျင်မှာ လွင့်ပျံနေမယ်လို့ ကျွန်မ ထင်ပါတယ်။
အိမ်မှာ လျှပ်စစ်မီး ရှိပေမယ့် ရေပိုက်စနစ် မရှိပါဘူး—ဆီဘီးလီးယပ်စ်က မလိုချင်လို့ပါ။ အဲ့ဒီအချိန်က အမျိုးသမီးတွေအတွက် ဒီလောက်များပြားတဲ့ လူတွေအတွက် အစားအစာတွေ ပြင်ဆင်ဖို့ဆိုတာ စိန်ခေါ်မှုတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့မှာပါ။ အစားအစာတွေထဲမှာ အိုင်နို ကိုယ်တိုင်လုပ်ထားတဲ့ ယိုစုံတွေလည်း ပါဝင်ပါတယ်။
ကလေးတွေအတွက် အထူးခြားဆုံးအချိန်ကတော့ အိုင်နိုလာမှာ ခရစ္စမတ် စတင်ခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ “ကလေးတွေကို မှောင်နေတဲ့ မူကြိုအခန်းထဲ ခေါ်သွားပါတယ်။ ခရစ္စမတ်သစ်ပင် အလင်းရောင်တွေ လင်းလာတဲ့အခါ ပုံဆွဲခန်းကို ခေါ်ပါတယ်။” လို့ သူ့မြေးမလေး လော်ရာ အန်ကဲလ် (Laura Enckell) က သူမရဲ့ ငယ်ဘဝ အမှတ်တရတွေမှာ ရေးသားထားပါတယ်။
“သူက တကယ်ကို တောက်ပမှုနဲ့ မျက်စိကျိန်းအောင် လုပ်ရတယ်။ သူက ‘နှင်းခဲတွေဟာ မြင့်မားတယ်’ သီချင်းကို တီးခတ်တယ်။ ခြေနင်းကို ဖိနင်းပြီး အော်ဂန်တီးသလိုမျိုး ကျယ်လောင်စွာ တီးခတ်တယ်။ သူဟာ အဲ့ဒီနေရာမှာ တီးဝိုင်းတစ်ခု ရှိစေချင်သလိုမျိုး ဖြစ်နေတယ်။ ကျွန်မတို့ ဒီသီချင်းကို သီဆိုပြီးတော့ ‘ခမ်းနားမှု၊ ရွှေ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်ခိုးအာဏာကို ငါ မရှာဘူး’ သီချင်းကို သီဆိုကြတယ်။ ဒါတွေအားလုံးဟာ တကယ့်ကို ပျော်စရာကောင်းတယ်။ ဘာသာရေးဆန်တာ ဒါမှမဟုတ် မှောင်မိုက်တာ လုံးဝမရှိခဲ့ပါဘူး။”
ရေးသားသူ- ရေဗက္ကာ လီဘာမန်း (Rebecca Libermann)
ဂျင်း ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဂီတနှင့် ဖင်လန် ခရစ္စမတ် ရိုးရာဓလေ့များ
ဂျင်း ဆီဘီးလီးယပ်စ် (Jean Sibelius, 1865–1957) သည် ဖင်လန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားဂီတပညာရှင်အဖြစ် ကမ္ဘာ့အဆင့်မီ ဂုဏ်သတင်းကျော်ကြားသူဖြစ်ပြီး သူ၏ ဖန်တီးမှုများသည် ဖင်လန်နိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဝိညာဉ်ရေးကို နက်ရှိုင်းစွာ ထင်ဟပ်စေခဲ့ပါသည်။
၁။ အမျိုးသားဂီတနှင့် ဆင်ဖိုနီများ (National Music and Symphonies)
ဆီဘီးလီးယပ်စ်ကို အဓိကအားဖြင့် သူ၏ ခမ်းနားထည်ဝါသော ဆင်ဖိုနီ ခုနစ်ပုဒ် နှင့် အော်ကက်စထရာ (Orchestra) အတွက် တေးများကြောင့် လူသိများသည်။ သူသည် ဖင်လန်သဘာဝ၊ စိမ်းလန်းသော တောအုပ်များ၊ တိတ်ဆိတ်သော ကန်များ၊ နှင်းဖုံးနေသော ရှုခင်းများနှင့် ဖင်လန်အမျိုးသား မော်ကွန်းဖြစ်သော Kalevala မှ ဇာတ်လမ်းများကို ဂီတအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သူဖြစ်သည်။
ဆင်ဖိုနီများ (Symphonies): သူ၏ ဆင်ဖိုနီများသည် အချိန်နှင့်အမျှ ပုံစံပြောင်းလဲလာပြီး၊ နံပါတ် (၂) နှင့် နံပါတ် (၅) တို့သည် အထူးရေပန်းစားသည်။ ၎င်းတို့သည် ဖင်လန်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး လွတ်လပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုကာလနှင့် ဆက်စပ်ပြီး အမျိုးသားစိတ်ဓာတ်ကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့သည်။
ဖင်လန်ဒီယာ (Finlandia): ဤလက်ရာသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို အမြင့်ဆုံးတင်ပေးခဲ့သော နိုင်ငံချစ်စိတ် ထက်သန်သည့် တေးသွားဖြစ်သည်။ မူလက ရုရှားအုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ဖိနှိပ်ခံရသော ဖင်လန်၏ လွတ်လပ်ရေးအတွက် ရည်ရွယ်ပြီး ရေးစပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ယနေ့တိုင် ဖင်လန်၏ ဒုတိယ အမျိုးသားသီချင်းအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်လောက်အောင် အရေးပါနေဆဲဖြစ်သည်။
ဗိုင်အိုလင် ကွန်ချာတို (Violin Concerto): သူ၏ တစ်ခုတည်းသော ဗိုင်အိုလင် ကွန်ချာတိုသည် အလွန်ခက်ခဲနက်နဲပြီး အနုပညာမြောက်သော လက်ရာဖြစ်ပြီး၊ ကမ္ဘာ့ဗိုင်အိုလင် ကွန်ချာတိုများတွင် အထင်ရှားဆုံး တစ်ပုဒ်အဖြစ် ရပ်တည်နေသည်။
၂။ ခရစ္စမတ်သီချင်းများနှင့် ဆီဘီးလီးယပ်စ်မိသားစု (Christmas Carols and the Sibelius Family)
ဆီဘီးလီးယပ်စ်သည် တစ်နှစ်တာ၏ အမှောင်ဆုံးကာလ (ဒီဇင်ဘာ) ကို နှစ်သက်ခြင်းမရှိသော်လည်း၊ သူ၏ လက်ရာမြောက်သော ခရစ္စမတ်သီချင်းများသည် ဖင်လန်၏ ခရစ္စမတ် ရိုးရာဓလေ့များ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။
✨ အထင်ကရ ခရစ္စမတ်သီချင်းများ (Opus 1)
သူ၏ ခရစ္စမတ်သီချင်း ၅ ပုဒ်ကို Opus 1 အဖြစ် စုစည်းခဲ့ပြီး၊ ထိုအထဲမှ ဖင်လန်လူမျိုးများ အချစ်ဆုံး တေးနှစ်ပုဒ်မှာ-
“On hanget korkeat, nietokset” (High are the snowdrifts): ဤသီချင်းကို ဆီဘီးလီးယပ်စ် အိုင်နိုလာအိမ်သို့ မပြောင်းမီ Kerava တွင် ရေးစပ်ခဲ့သည်။ ခရစ္စမတ်ကာလ စတင်ခြင်းကို အချက်ပြသည့်အနေဖြင့် ဆီဘီးလီးယပ်စ် ကိုယ်တိုင် စန္ဒရားကို ဖိနင်းပြီး အော်ဂန်တီးသကဲ့သို့ ကျယ်လောင်စွာ တီးခတ်လေ့ရှိသည်။
“En etsi valtaa loistoa” (Give me no splendour, gold or pomp): ဤသီချင်းသည် လောကီစည်းစိမ်နှင့် ဂုဏ်ပကာသနကို မရှာဘဲ စိတ်ဝိညာဉ်၏ ငြိမ်းချမ်းမှုကိုသာ တောင့်တကြောင်း ဖော်ပြသည်။ မိခင်ဖြစ်သူ အိုင်နို (Aino) သည် ဤသီချင်းကို သားသမီးများနှင့်အတူ သီဆိုချိန်တွင် စန္ဒရားတီးခတ်လေ့ရှိသည်။
🏡 Ainola ရှိ ခရစ္စမတ် (Christmas at Ainola)
ဆီဘီးလီးယပ်စ်နှင့် သူ၏ဇနီး အိုင်နိုတို့သည် သူတို့၏ အိမ် အိုင်နိုလာ (Ainola) တွင် သမီးငါးဦးနှင့်အတူ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။
ဂီတဖြင့် စည်ကားခြင်း: ခရစ္စမတ်ကာလတွင် အိမ်ထဲတွင် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဂီတများ၊ ရယ်မောသံများနှင့် ကလေးများ၏ ပြေးလွှားသံများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ ဂီတပညာရှင်တစ်ဦးအနေဖြင့် သူသည် မိသားစုကို မိမိကိုယ်တိုင် ရေးစပ်ထားသော သီချင်းများကို ခရစ္စမတ်လက်ဆောင်အဖြစ် ပေးလေ့ရှိသည်။
ရိုးရာဓလေ့: ခရစ္စမတ်သစ်ပင်ကို အလင်းရောင်များဖြင့် တောက်ပစွာ မီးထွန်းပြီးမှ ကလေးများကို ခေါ်ဆောင်ပြသလေ့ရှိသည်။ ဆီဘီးလီးယပ်စ်သည် စန္ဒရားတီးခတ်ခြင်းဖြင့် ပွဲတော်ကို စတင်ပြီး မိသားစုဝင်များ စုပေါင်းသီဆိုကြသည်။
၃။ ဖင်လန် ခရစ္စမတ်၏ ထူးခြားချက်များ (Unique Aspects of Finnish Christmas)
ဖင်လန် ခရစ္စမတ် (Jouluaatto - ခရစ္စမတ်အကြိုည) သည် တိတ်ဆိတ်ခြင်း၊ ရိုးရာဓလေ့နှင့် မိသားစုကို အလေးထားသော ပွဲတော်တစ်ခုဖြစ်သည်။
အကြိုည (Christmas Eve - December 24): ဤနေ့သည် ဖင်လန်ခရစ္စမတ်၏ အဓိကနေ့ဖြစ်သည်။ ညနေပိုင်းတွင် မိသားစုများ စုဝေးပြီး ခရစ္စမတ်ညစာကို စားသုံးကြသည်။
Joulupukki (ခရစ္စမတ် ဆိတ်): ဖင်လန်ရိုးရာတွင် ဆန်တာကလော့စ်ကို "Joulupukki" (ခရစ္စမတ်ဆိတ်) ဟုခေါ်သည်။ သူသည် မြောက်ပိုင်းဒေသ Korvatunturi တောင်တန်းများတွင် နေထိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ကြပြီး၊ အခြားနိုင်ငံများကဲ့သို့ ခေါင်မိုးပေါ်မှ မဟုတ်ဘဲ တံခါးမှတစ်ဆင့် အိမ်ထဲသို့ ဝင်လာပြီး "ဒီအိမ်မှာ ကောင်းမွန်တဲ့ ကလေးတွေ ရှိပါသလား" ဟု မေးလေ့ရှိသည်။
ညစာ (Joulupöytä): ရိုးရာ ခရစ္စမတ် ညစာတွင် Joulukinkku (ခရစ္စမတ် ဝက်ပေါင်ခြောက်) သည် အဓိက ဟင်းပွဲဖြစ်ပြီး Lanttulaatikko (ဆွီဒစ်ခါလ/Rutabaga အဖတ်) နှင့် Perunalaatikko (အာလူးအဖတ်) ကဲ့သို့သော အိုးကပ်ဟင်းလျာများဖြင့် တွဲဖက်စားသုံးကြသည်။
ခရစ္စမတ် ငြိမ်းချမ်းရေး ကြေညာခြင်း (Declaration of Christmas Peace): ဒီဇင်ဘာ ၂၄ ရက်နေ့ နေ့လယ်ပိုင်းတွင် ဖင်လန်၏ ရှေးအကျဆုံးမြို့တော် တာ့ကူ (Turku) တွင် နှစ်ပေါင်း ၇၀၀ သက်တမ်းရှိ ခရစ္စမတ် ငြိမ်းချမ်းရေး ကြေညာချက်ကို ရိုးရာအတိုင်း ဖတ်ကြားလေ့ရှိသည်။ ဤသည်မှာ တရားဝင် ခရစ္စမတ်ကာလ စတင်ခြင်းကို အသိပေးခြင်းဖြစ်သည်။
ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဂီတသည် ဖင်လန်၏ နှလုံးသားကို ထင်ဟပ်စေခဲ့သလို၊ သူ၏ ခရစ္စမတ်သီချင်းများသည်လည်း ဖင်လန်လူမျိုးများ၏ အားလပ်ရက် အစဉ်အလာကို လှပစွာ ဖြည့်ဆည်းပေးနေပါသည်။
🎶 ဂျင်း ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဆင်ဖိုနီ (၇) ပုဒ်
၁။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၁၊ E မိုင်းနား (Symphony No. 1 in E minor, Op. 39)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၈၉၉
ထူးခြားချက်- ဤဆင်ဖိုနီသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ရင့်ကျက်သော အော်ကက်စထရာ လက်ရာများ၏ အစောပိုင်း အောင်မြင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ချိုင်ကော့စကီး (Tchaikovsky) ၏ ရိုမန်တစ်စတိုင်နှင့် ဆင်တူသည်ဟု ယူဆရသော်လည်း၊ ဖင်လန်၏ ရိုးရာတေးဂီတ (Kalevala) အငွေ့အသက်များ၊ နက်နဲသော စိတ်ခံစားမှုများနှင့် အမှတ်ရစရာ တေးသွားများ ပါဝင်နေပြီဖြစ်သည်။
အဓိကအချက်- ပထမလှုပ်ရှားမှုအစမှာ Clarinet ၏ ဝမ်းနည်းဖွယ် တေးသံဖြင့် စတင်သည်မှာ အထူးခြားဆုံးဖြစ်သည်။
၂။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၂၊ D မေဂျာ (Symphony No. 2 in D major, Op. 43)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၀၂
ထူးခြားချက်- ၎င်းသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ အကျော်ကြားဆုံးနှင့် လူကြိုက်အများဆုံး ဆင်ဖိုနီ ဖြစ်သည်။ ရိုမန်တစ်ဆန်သော စိတ်ကူးစိတ်သန်းများ၊ တောက်ပသော တေးသံများဖြင့် ဖင်လန်၏ အမျိုးသားစိတ်ဓာတ် နိုးကြားမှုကို ကိုယ်စားပြုသည်ဟု ယူဆကြသည်။ အထူးသဖြင့် နောက်ဆုံး လှုပ်ရှားမှုသည် အောင်မြင်ခြင်းနှင့် လွတ်လပ်ခြင်း၏ ခံစားချက်ကို ပေးသည်။
အဓိကအချက်- ဤလက်ရာကို ရောမမြို့တွင် ရေးစပ်ခဲ့ပြီး ဖင်လန်၏ လွတ်လပ်ရေး တေးဂီတ ဟု မကြာခဏ တင်စားခေါ်ဝေါ်ခြင်း ခံရသည်။
၃။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၃၊ C မေဂျာ (Symphony No. 3 in C major, Op. 52)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၀၇
ထူးခြားချက်- ဤဆင်ဖိုနီသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ စတိုင်အပြောင်းအလဲကို ဖော်ပြသည်။ ပိုမို ကျစ်လျစ်သော ပုံစံ၊ ရှင်းလင်းသော ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် ရှေးရိုးဂန္တဝင်ဆန်သော အသွင်အပြင် ကို ဦးတည်လာသည်။ ၎င်းသည် နံပါတ် (၂) ၏ ကြီးကျယ်ခမ်းနားမှုမှ ပိုမို တည်ငြိမ်ပြီး သိမ်မွေ့သော အသံသို့ ကူးပြောင်းခြင်းဖြစ်သည်။
အဓိကအချက်- အပိုင်း သုံးပိုင်းသာ ရှိပြီး၊ ဒုတိယနှင့် တတိယ လှုပ်ရှားမှုများကို ပေါင်းစပ်ထားသကဲ့သို့ ခံစားရသည်။
၄။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၄၊ A မိုင်းနား (Symphony No. 4 in A minor, Op. 63)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၁၁
ထူးခြားချက်- ၎င်းသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ ဆင်ဖိုနီများထဲတွင် အမှောင်ဆုံး၊ အတင်းမာဆုံးနှင့် နားလည်ရခက်ဆုံး လက်ရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်က ဥရောပတွင် ခေတ်စားနေသော အင်ပရက်ရှင်နစ်ဇင် (Impressionism) နှင့် အိတ်စပရက်ရှင်နစ်ဇင် (Expressionism) ကို ဆန့်ကျင်ဘက်ပြုပြီး စိတ်အတွင်းမှ ခံစားချက် နှင့် သဘာဝ၏ ကြမ်းတမ်းမှုတို့ကို ရေးသားခဲ့သည်။
အဓိကအချက်- ၎င်း၏ စကားမပြောသော၊ ဝမ်းနည်းဖွယ် တေးသွားများနှင့် Tristan chord (ဝဂ်မညီသော တေးသွား) ကို အသုံးပြုထားမှုတို့သည် အထူးခြားဆုံးဖြစ်သည်။
၅။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၅၊ E♭ မေဂျာ (Symphony No. 5 in E♭ major, Op. 82)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၁၅ (၁၉၁၆ နှင့် ၁၉၁၉ တွင် ပြန်လည်ပြင်ဆင်)
ထူးခြားချက်- ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ရေးစပ်ခဲ့သော်လည်း ကြီးမြတ်သော အောင်ပွဲခံခြင်းနှင့် မျှော်လင့်ချက် ခံစားချက်ကို ပေးသည်။ ပြန်လည်ပြင်ဆင်မှု နှစ်ကြိမ် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးဗားရှင်းမှာ ယနေ့လူသိများသော လက်ရာဖြစ်သည်။
အဓိကအချက်- နောက်ဆုံး လှုပ်ရှားမှုတွင် ပါဝင်သည့် "Swan-Theme" (ဟင်္သာငှက် တေးသွား) ဟု လူသိများသော၊ ရဲရင့်ပြီး ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော တေးသွားနှင့် ခြောက်ကြိမ်မြောက် အသံကို ဖြတ်တောက်သော (six chords) အဆုံးသတ်ပိုင်းသည် နားထောင်သူများကို ရင်သပ်ရှုမောစေသည်။
၆။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၆၊ D မိုင်းနား (Symphony No. 6 in D minor, Op. 104)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၂၃
ထူးခြားချက်- ဤဆင်ဖိုနီသည် တည်ငြိမ်ပြီး၊ ပွင့်လင်းကာ လေထုကဲ့သို့ သိမ်မွေ့မှု ရှိသည်။ ဆီဘီးလီးယပ်စ်က ၎င်းကို "ရေခဲစမ်းရေသန့်" ကဲ့သို့ သန့်စင်ကြောင်း ပြောခဲ့ဖူးသည်။ ၎င်းသည် Modal scales (ရိုးရာ စကေးများ) ကို အသုံးပြုထားပြီး တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်သော ခံစားချက်ကို ပေးသည်။
အဓိကအချက်- ရိုးရာ တေးဂီတနှင့် Palace Modes ကို အသုံးပြုထားမှုသည် အထူးခြားဆုံးဖြစ်ပြီး အေးမြသော မြောက်ပိုင်းဒေသ၏ ရှုခင်းများကို ပုံဖော်ပေးသည်။
၇။ ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် ၇၊ C မေဂျာ (Symphony No. 7 in C major, Op. 105)
ရေးစပ်ခဲ့သောနှစ်- ၁၉၂၄
ထူးခြားချက်- ဤဆင်ဖိုနီသည် ဆီဘီးလီးယပ်စ်၏ နောက်ဆုံးနှင့် အတော်ဆုံး ဆင်ဖိုနီ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် တစ်ခုတည်းသော လှုပ်ရှားမှု (Single Movement) ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဆင်ဖိုနီကို ရေးစပ်သည့် ပုံစံအားလုံးကို ပေါင်းစပ်ကာ တေးဂီတကို စဉ်ဆက်မပြတ် စီးဆင်းစေသည်။
အဓိကအချက်- ဆင်ဖိုနီတစ်ခုလုံးကို ပေါင်းစည်းထားသည့် Trombone ၏ ထပ်ခါတလဲလဲ ပေါ်ထွက်လာသော တေးသွား (Theme) သည် အထူးအရေးပါပြီး ဂီတ၏ အမြင့်ဆုံး အစိတ်အပိုင်းများကို ဖန်တီးပေးသည်။
ဆီဘီးလီးယပ်စ်သည် ဤဆင်ဖိုနီ (၇) ပုဒ်အပြီးတွင် နောက်ထပ် ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် (၈) ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ရေးစပ်ရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မည်သည့်အခါမှ ထုတ်ဝေခဲ့ခြင်း မရှိဘဲ စွန့်ပစ်ခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ ထို့ကြောင့် ဆင်ဖိုနီ နံပါတ် (၇) သည် သူ၏ ဆင်ဖိုနီခရီးစဉ်၏ အဆုံးသတ်ကို ကိုယ်စားပြုသည်။
No comments
Post a Comment