**၂၂.၀၅.၂၀၂၅ ** ဖင်လန်သတင်းစာများ၏ ခေါင်းစီးသတင်းများ

•  ဂါဇာအခြေအနေအပေါ် ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှု၊ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှု၊ 
• မြေခွေးတစ်ကောင် အာရုံစိုက်မှုရ
• ဂါဇာအခြေအနေအပေါ် ပါလီမန်တွင် အငြင်းပွားဖွယ် ဆွေးနွေးမှုများ မျှော်လင့်
• ဟယ်လ်စင်ကီက မိဘများကို အသိမပေးဘဲ နေ့ကလေးထိန်းဌာန အစားထိုးဝန်ထမ်း ခန့်ထားမှုကို ကန့်သတ်

STT သတင်းအေဂျင်စီ၏ ဖော်ပြချက်အရ ဖင်လန်နိုင်ငံက ဂါဇာအခြေအနေအပေါ် မည်သို့ တုံ့ပြန်သင့်သည်ဆိုသည့် ကိစ္စကို လွှတ်တော်အမတ်များက ဆွေးနွေးမည်ဖြစ်ရာ ကြာသပတေးနေ့တွင် ပါလီမန်၌ ပြင်းထန်သော အငြင်းအခုန်ဖြစ်ဖွယ် ရှိနေသည်။ STT ၏ ရေးသားချက်အရ ဂါဇာရှိ အစ္စရေး၏ လုပ်ဆောင်မှုများအပေါ် အများပြည်သူ ထုတ်ပြန်ချက်များက ဖင်လန်က မည်သို့ တုံ့ပြန်သင့်သည်ဆိုသည်နှင့်ပတ်သက်၍ နိုင်ငံရေးပါတီများကြားတွင်သာမက ပါတီတွင်း၌ပင် သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ရှိနေသည်ကို ပြသခဲ့သည်။

ပါလီမန်၏ အစည်းအဝေးကို ညနေ ၄ နာရီတွင် အစိုးရ၏ မေးခွန်းချိန်ဖြင့် စတင်မည်ဖြစ်ပြီး ဂါဇာအရေး ဆွေးနွေးမှုများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ဖြစ်သည်။ ဤဆွေးနွေးမှု၏ နောက်ခံအကြောင်းရင်းမှာ အတိုက်အခံ လွှတ်တော်အမတ် ၃၈ ဦး၏ တင်ပြချက်ဖြစ်သည်။ ယင်းတွင် ဂါဇာတွင် အမြဲတမ်းအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများ အကန့်အသတ်မရှိ ဝင်ရောက်ခွင့်ရရှိရန် အရေးတကြီး လိုအပ်နေကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ပဋိပက္ခသည် ဒေသတွင်း ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော စစ်ပွဲအဖြစ်သို့ မတိုးချဲ့နိုင်ရန် ကာကွယ်ရန်လည်း အရေးကြီးသည်။

"ဖင်လန်က အမြဲတမ်း အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ရရှိဖို့အတွက် ဖင်လန်ရဲ့အခန်းကဏ္ဍနဲ့ ဂါဇာရဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အခြေအနေကို ဘယ်လို ပိုပြီး ကောင်းအောင် ထောက်ပံ့ပေးနိုင်မလဲဆိုတာကို ပါလီမန်က ဆွေးနွေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်" ဟု ဆွေးနွေးမှု တင်ပြချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

သမ္မတ အလက်ဇန္ဒား စတပ် (Alexander Stubb)၊ ဝန်ကြီးချုပ် ပယ်တရီ အော်ပို (Petteri Orpo) (NCP) နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အယ်လီနာ ဗယ်လ်တိုနန် (Elina Valtonen) (NCP) တို့က ဂါဇာရှိ အရပ်သားများ၏ ဒုက္ခများကို အဆုံးသတ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ကြပြီး လူဦးရေကို အတင်းအကျပ် ရွှေ့ပြောင်းခြင်းသည် စစ်ရာဇဝတ်မှုဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

အတိုက်အခံ Green Party ခေါင်းဆောင် ဆိုဖီယာ ဗာတာ (Sofia Virta) က ဖင်လန်နိုင်ငံက အစ္စရေးအပေါ် မှီခိုနေရခြင်းမှ ချက်ချင်း စတင်ဖယ်ခွာရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ဗာတာ၏အဆိုအရ ဖင်လန်နိုင်ငံက အစ္စရေးနှင့် လက်နက်သဘောတူညီချက်အသစ်များ မချုပ်ဆိုသင့်ပေ။ Left Alliance ၏ ဥက္ကဋ္ဌ မင်းဂျာ ကိုစကဲလာ (Minja Koskela) က အစ္စရေးအစိုးရ၏ ကိုယ်စားလှယ်များအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ တိုးချဲ့သင့်ကြောင်းနှင့် ဖင်လန်နိုင်ငံက ပါလက်စတိုင်းကို အသိအမှတ်ပြုသင့်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ SDP ဥက္ကဋ္ဌ အန်တီ လင့်တ်မန် (Antti Lindtman) က ဖင်လန်အစိုးရ၏ ဂါဇာအပေါ် လုပ်ဆောင်မှုများသည် ထိရောက်မှုမရှိကြောင်း ဝေဖန်ခဲ့သည်။

STT က ခရစ်ယာန်ဒီမိုကရက်များနှင့် ဖင်လန်ပါတီ (Finns Party) တို့နှစ်ခုစလုံး (အစိုးရညွန့်ပေါင်းမိတ်ဖက်များ) သည် အစိုးရ၏ ရပ်တည်ချက်အပေါ် သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ရှိနေသည်ကို ဖော်ပြထားသည်။ ဤပါတီများသည် ဟားမတ်စ်၏ အခန်းကဏ္ဍကို ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ပိုမိုအလေးထားနိုင်ခဲ့သည်ဟု မှတ်ချက်ပြုခဲ့ကြသည်။

အရပ်ဘက် တုံ့ပြန်မှုများ

Helsingin Sanomat သတင်းစာ၏ ဖော်ပြချက်အရ ဖင်လန်သုတေသီ အများအပြားက ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံကို ဖင်လန်နိုင်ငံက အသိအမှတ်ပြုရန် တောင်းဆိုသည့် အသနားခံစာတစ်စောင်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် သုတေသီများက ဖင်လန်၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒခေါင်းဆောင်ပိုင်းအား "ဂါဇာတွင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနှင့် လူမျိုးစုသန့်စင်မှုကို ရပ်တန့်ရန် ဖြစ်နိုင်သမျှသော နည်းလမ်းအားလုံးဖြင့် ချက်ချင်းဆောင်ရွက်ရန်" တိုက်တွန်းနေကြသည်။

ဤအသနားခံစာကို ဟယ်လ်စင်ကီတက္ကသိုလ်မှ လူမှုဗေဒ ပါမောက္ခ လီနာ နားရေး (Lena Näre) နှင့် စတော့ဟုမ်းတက္ကသိုလ်မှ စီးပွားရေး ပါမောက္ခ မားကပ်စ် ဂျန်တီ (Markus Jäntti) တို့က စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ညနေပိုင်းတွင် HS က နားရေးနှင့် စကားပြောဆိုခဲ့စဉ်က အမည် ၁,၆၀၀ ကျော် စုဆောင်းရရှိခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ နားရေး၏အဆိုအရ ဖင်လန်တက္ကသိုလ်အားလုံးမှ သုတေသီများအပြင် ဖင်လန်မိုးလေဝသဌာန၊ သဘာဝအရင်းအမြစ်ဌာနနှင့် အမျိုးသားကျန်းမာရေးနှင့် လူမှုဖူလုံရေးဌာနတို့မှ သုတေသီများလည်း ပါဝင်ကြသည်။

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် Iltalehti သတင်းစာက ဖင်လန်အားကစားအဖွဲ့ချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ ရီကာ ပါကာရီနန် (Riikka Pakarinen) က အားကစားအသိုက်အဝန်းအား အစ္စရေးအပေါ် ရုရှားအပေါ်ထားသကဲ့သို့ တင်းမာသော ရပ်တည်ချက်ထားရှိရန်နှင့် အစ္စရေးကို အားကစားပွဲများမှ ဖယ်ထုတ်ရန် တောင်းဆိုနေကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ 

"ဒီကိစ္စမှာ ဘာလို့ အစ္စရေးကို ကလေးလက်အိတ်နဲ့ ဆက်ဆံနေရတာလဲဆိုတာ ကျွန်မ အံ့ဩမိတယ်"

ဟု သူမက IL ကို ပြောကြားခဲ့သည်။

ပါကာရီနန်က လူသတ်မှုများ၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများကို ပိတ်ဆို့ခြင်းနှင့် ပါလက်စတိုင်းလူဦးရေကို ဂါဇာမှ ရွှေ့ပြောင်းရန် ပြောဆိုမှုများသည် အစ္စရေးကို အားကစားနယ်ပယ်တွင် ရုရှားကဲ့သို့ပင် ဆက်ဆံသင့်သည့် အရာများဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ 

"ဟားမတ်စ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေဟာ အစ္စရေးအတွက် ကြေကွဲစရာ ကောင်းခဲ့ပေမဲ့ အစ္စရေးက အဲဒီနောက်ပိုင်း လုပ်ခဲ့တာတွေကို နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ ဘယ်နည်းနဲ့မှ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိပါဘူး"

ဟု ပါကာရီနန်က ဆိုသည်။

ကျောင်းဓားထိုးမှုသည် အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှုကြောင့်လား

အင်္ဂါနေ့နံနက်က ပီရ်ကာလာရှိ ကျောင်းတစ်ကျောင်းတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဓားထိုးမှု၌ အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ် ကောင်လေးတစ်ဦးသည် အမျိုးသမီးကျောင်းသူများကို တမင်တကာ ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ခဲ့ပုံရသည်။ ဤဖြစ်ရပ်ကို လူသတ်ရန် ကြိုးပမ်းမှု သုံးမှုအဖြစ် စုံစမ်းစစ်ဆေးလျက်ရှိသည်။ သတင်းများအရ သံသယရှိသူသည် အင်္ဂါနေ့နံနက်က အွန်လိုင်းတွင် ကြေညာချက်တစ်စောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ၎င်းက မိန်းကလေးများကို ဓားထိုးမည်ဖြစ်ပြီး ရဲတပ်ဖွဲ့ထံ လက်နက်ချမည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။

Helsingin Sanomat သတင်းစာက တိုက်ခိုက်မှုများသည် အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှုကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါသလားဟု မေးခွန်းထုတ်ထားသည်။ ကျောင်းတွင်းလူသတ်မှုများကို လေ့လာခဲ့သော လူငယ်သုတေသနကွန်ရက်မှ သုတေသီ တိုမီ ကီလာကိုစကီ (Tomi Kiilakoski) က ပြစ်မှုကျူးလွန်သူသည် အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှုဆိုင်ရာ အွန်လိုင်းအသိုက်အဝန်းများတွင် အချိန်ဖြုန်းခဲ့ခြင်း ရှိ၊ မရှိကို မသိရသေးကြောင်း ထောက်ပြသည်။ "ဒါပေမဲ့ ဒီလုပ်ရပ်ထဲမှာ အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှုဆိုင်ရာ အစိတ်အပိုင်းတွေ ပါဝင်နေတယ်လို့ ပြောဖို့ကတော့ စိတ်ချရပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ တိတိကျကျ ပစ်မှတ်ထားခံရတာက မိန်းကလေးတွေ ဖြစ်နေလို့ပါ" ဟု ကီလာကိုစကီက မှတ်ချက်ပြုသည်။

ကီလာကိုစကီ၏အဆိုအရ ကျောင်းတွင်း လူသတ်မှုများနှင့် လူသတ်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများသည် အဖွဲ့အစည်းများကို တိုက်ခိုက်ခြင်း ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ သားကောင်များကို များသောအားဖြင့် ကျပန်းရွေးချယ်လေ့ရှိသည်။ နောက်ထပ် အဖြစ်များသော ရည်ရွယ်ချက်မှာ လက်စားချေခြင်းဖြစ်ပြီး သီးခြားပုဂ္ဂိုလ်များကို သားကောင်အဖြစ် ရွေးချယ်ခြင်းဖြစ်သည်။ incel (အလိုမပါဘဲ အိမ်ထောင်မပြုသူများ) အသိုက်အဝန်းများကို လေ့လာခဲ့သော ဟယ်လ်စင်ကီ တက္ကသိုလ်မှ သုတေသီ အီမီလီယာ လိုအူနဲလာ (Emilia Lounela) က ပီရ်ကာလာ အမှုရှိ သံသယရှိသူကိုယ်တိုင် incel အသိုက်အဝန်းဝင်ဖြစ်သည်ဟု ညွှန်ပြချက် မတွေ့ရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ယင်းအစား ထိုလုပ်ရပ်သည် အမျိုးသမီးများသည် အမျိုးသားများထက် နိမ့်ကျသည်ဟု ယူဆသော ပိုမိုကျယ်ပြန့်သည့် အမျိုးသမီးမုန်းတီးမှု ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အတွေးအခေါ်နှင့် ဆက်စပ်နေပုံရကြောင်း လိုအူနဲလာက ဖော်ပြသည်။

ဒစ်ဂျစ်တယ် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု

Maaseudun Tulevaisuus သတင်းစာက ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာများကို အဆင်ပြေပြေ အသုံးပြုနိုင်သူများနှင့် အွန်လိုင်းဝန်ဆောင်မှုများကို အခက်အခဲရှိသူများကြားရှိ ကွာဟချက် တိုးပွားလာခြင်းအပေါ် စိုးရိမ်ပူပန်မှုကို ဖော်ပြသည်။ MST ၏အဆိုအရ အစိုးရ၏ ချွေတာရေး အစီအမံများသည် လူဦးရေအတွင်း ဒစ်ဂျစ်တယ်အပယ်ခံဖြစ်နိုင်ခြေ (digital exclusion) ကို ပိုမိုမြင့်တက်စေသည်။

အယ်ဒီတာအဖွဲ့ဝင် ဂျူဟာနီ ရယ်ကူ (Juhani Reku) က အများစုက ခံစားရသော အွန်လိုင်းဝန်ဆောင်မှုများ၏ လွယ်ကူမှုနှင့် လက်တွေ့ကျမှုသည် ဖင်လန်နိုင်ငံတွင် ဒစ်ဂျစ်တယ် အပယ်ခံဖြစ်ခြင်းဟူသော ပုံစံသစ်တစ်ခု သိမ်မွေ့စွာ ပေါ်ထွက်လာသည့် မလွဲမရှောင်သာသော အချက်ကို ဖုံးကွယ်ထားကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ၎င်းက ဖင်လန်စာရင်းအင်းဌာန၏ နောက်ဆုံးကိန်းဂဏန်းများကို ထောက်ပြခဲ့ရာ စမတ်ဖုန်းပိုင်ဆိုင်သူ အရေအတွက်သည် အသက်အရွယ်အလိုက် သိသိသာသာ လျော့နည်းသွားသည်ကို ပြသသည်။ အသက် ၆၅-၇၄ နှစ်ကြားရှိ လူလေးဦးတွင် သုံးဦးသည် စမတ်ဖုန်းပိုင်ဆိုင်နေသေးသော်လည်း အသက် ၇၄ နှစ်အထက် လူများ၏ အချိုးမှာ တစ်ဝက်အောက် သိသိသာသာ လျော့ကျသွားသည်။ စမတ်ဖုန်း ပိုင်ဆိုင်မှုသည် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုနှင့်လည်း များစွာ ဆက်စပ်နေပြီး အသက်ကြီးသူ အနည်းငယ်သာ ကွန်ပျူတာ ပိုင်ဆိုင်ကြသည်။

အွန်လိုင်း အများပြည်သူဝန်ဆောင်မှုများကို ကိုင်တွယ်ရာတွင် အကူအညီပေးခြင်းကို ဥပဒေအရ ရရှိနိုင်သင့်ကြောင်း ရယ်ကူက ပြောကြားခဲ့သည်။ အဆိုးဆုံးအခြေအနေများတွင် ဒစ်ဂျစ်တယ်အကူအညီကို အီလက်ထရောနစ်နည်းလမ်းဖြင့်သာ ရရှိနိုင်သကဲ့သို့ တစ်ခါတစ်ရံတွင် လူမှုရေးနှင့် ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်းများကဲ့သို့ တတိယကဏ္ဍမှ အဖွဲ့အစည်းများကို အပ်နှံထားသော်လည်း ၎င်းတို့၏ လုပ်ငန်းများကိုလည်း ကြီးမားသော ရန်ပုံငွေဖြတ်တောက်မှုများဖြင့် အားနည်းစေလျက်ရှိသည်။

ဟယ်လ်စင်ကီက မိဘများကို အသိမပေးဘဲ နေ့ကလေးထိန်းဌာန အစားထိုးဝန်ထမ်း ခန့်ထားမှုကို ကန့်သတ်

နေ့ကလေးထိန်းဌာနများသည် ဝန်ထမ်းရှားပါးမှုကို ဖြည့်ဆည်းရန် ဌာနများကြားတွင် ဝန်ထမ်းများကို လွှဲပြောင်းပေးရမည်ဖြစ်သည်။ မြို့တော်ရှိ ကလေးသူငယ်ပညာပေးသူများကို ကိုယ်စားပြုသော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုက အစားထိုးဝန်ထမ်း အလေ့အကျင့်များနှင့်ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့၏ မကျေနပ်မှုကို ဟယ်လ်စင်ကီမြို့တော်ကောင်စီသို့ ထုတ်ပြန်ချက်တစ်စောင် တင်ပြခဲ့သည်။

ယခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ဟယ်လ်စင်ကီမြို့တော်က နေ့ကလေးထိန်းဌာနများတွင် အစားထိုးဝန်ထမ်း ခန့်ထားမှုကို ကန့်သတ်သည့် ကုန်ကျစရိတ်သက်သာရေး အစီအမံများကို မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး တင်းကျပ်သော အခြေအနေများအောက်တွင်သာ ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ကိစ္စအများစုတွင် ဝန်ထမ်းခွင့်ရက်အတွက် အစားထိုးဝန်ထမ်း ခေါ်ယူရန် ဒေသဆိုင်ရာ မန်နေဂျာထံမှ ခွင့်ပြုချက် လိုအပ်သည်။ နေ့ကလေးထိန်းဌာန မန်နေဂျာများထံ ပေးပို့သော အတွင်းပိုင်း ညွှန်ကြားချက်တွင် ဝန်ထမ်းရှားပါးမှုကို အဓိကအားဖြင့် နေ့ကလေးထိန်းဌာနများကြားတွင် ဝန်ထမ်းများ လွှဲပြောင်းခြင်းဖြင့် ဖြည့်ဆည်းသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ထို့အပြင် စီစဉ်ထားသော ခွင့်ရက်များကို ကြိုတင်၍ အမြဲတမ်း ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်း မရှိသေးသကဲ့သို့ မြို့တော်က အစားထိုးဝန်ထမ်းစနစ် ပြောင်းလဲမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ မိဘများကို အသိမပေးသေးပေ။

•